Nagrody im. Jana Machulskiego to projekt o kilkunastoletniej tradycji polegający na prezentacji, promocji i uhonorowaniu najzdolniejszych młodych filmowców działających do tej pory poza głównym nurtem kinematografii. Projekt jest istotnym przedsięwzięciem promującym niszowe, niekomercyjne, polskie kino krótkometrażowe, które stało się niezwykle silnym nurtem filmowym w naszym kraju. Celem projektu jest nie tylko zaprezentowanie najlepszych filmów i najbardziej utalentowanych twórców (w tym debiutantów), ale także ukazanie wielowymiarowości niszowego, autorskiego, krótkometrażowego kina i tego, jak się ono kształtuje, w jakim kierunku podąża oraz na ile może stanowić zaplecze (lub alternatywę) dla głównego nurtu polskiej kinematografii.
Patronem nagrody jest Jan Machulski – wybitny aktor, reżyser, pedagog oraz animator polskiego życia kulturalnego. Jednym z przedsięwzięć, promujących młodych twórców filmowych, z którym od samego początku Jan Machulski był bardzo silnie związany, stało się Międzynarodowe Forum Niezależnych Filmów Fabularnych (obecnie CINEMAFORUM). To właśnie jemu – Honorowemu Dyrektorowi Artystycznemu i wieloletniemu Przewodniczącemu Jury – udało się wypromować Festiwal jako jedno z najważniejszych wydarzeń promujących dokonania młodych polskich filmowców. Efektem tego jest ogromna rzesza artystów, którym działania festiwalowe w realny sposób umożliwiły dalszy rozwój.
W 2004 roku kino krótkometrażowe, niszowe i niekomercyjne doczekało się nagrody, która podsumowuje dorobek polskich filmowców i corocznie wyłania grupę najzdolniejszych twórców oraz najlepszych filmów powstałych w naszym kraju. Wówczas do życia zostały powołane Nagrody Polskiego Kina Niezależnego. To był ważny moment dla środowiska twórców filmowych, ale także doskonała okazja do tego by odwdzięczyć się ludziom, dzięki którym te Nagrody w ogóle mogły zaistnieć. Dlatego w 2005 roku Nagrodę Polskiego Kina Niezależnego za całokształt działalności na rzecz młodego kina w Polsce otrzymał właśnie Jan Machulski – opiekun artystyczny projektu.
Jan Machulski zmarł 20 listopada 2008 roku w Warszawie. Tę stratę najdotkliwiej odczuło młode pokolenie artystów, dla których był on niewątpliwie ogromnym autorytetem.
Jan Machulski jest legendą ciągle żywą, która nie tylko fascynuje, ale przede wszystkim potrafi nieustannie inspirować. Dlatego też Stowarzyszenie FILMFORUM postanowiło w roku 2009 dorocznym Nagrodom Polskiego Kina Niezależnego nadać imię Jana Machulskiego, zaś same Nagrody dedykować przede wszystkim twórcom filmów krótkometrażowych.
Krótka forma filmowa jest dzisiaj jednym z najpopularniejszych sposobów dystrybucji treści. Rewolucja cyfrowa, narodziny platform streamingowych, multiplikacja i dostępność ekranów – to wszystko sprawiło, że krótki, zwięzły i skondensowany przekaz stał się codziennym, naturalnym środowiskiem wielu osób. Zwłaszcza ludzie młodzi, wychowani w kulturze audiowizualnej, od wczesnych lat otoczeni obrazami, ukształtowani przez dominujące w Internecie mini-narracje, doskonale rozumieją, a wręcz instynktownie akceptują krótką formę. Coraz powszechniejsza jest świadomość, że filmy krótkometrażowe to nie tylko wprawki przed debiutem pełnometrażowym, ale samowystarczalne, autorskie dzieła sztuki.
Opowiadając historie, których siła zawarta jest w sugestywnych obrazach i znaczących chwilach, twórcy filmów krótkometrażowych posługują się językiem, który może dotrzeć do szerokiej publiczności. Najlepsze kino spod znaku krótkiej formy kieruje naszą uwagę na konkretny wycinek rzeczywistości i odnajduje w nim pełnię ludzkiego doświadczenia. Zabiera nas do świata, którego nie znamy i serwuje nam pigułkę wiedzy na jego temat – bez uproszczeń, w sposób przejrzysty i artystycznie spełniony.
Krótki metraż na przestrzeni ostatnich lat stał się istotnym nurtem w polskiej kinematografii. Natomiast coraz większa liczba festiwali, przeglądów i konkursów promujących ten rodzaj kina, pozwoliła niemal w każdym zakątku kraju odkrywać, a także nagradzać wyjątkowych i ambitnych ludzi. „Nastąpił ogromny rozwój, to jest już profesjonalne kino, ale widzę tu też ciągle serca kochające (…). To piękne filmy, można wyczuć ogromną miłość, pasję, jaką ci ludzie wkładają w pracę.” – podkreślał Jan Machulski zaraz po ceremonii finałowej jednego z festiwali filmowych.
W 2020 roku nastąpiła istotna zmiana w formule przyznawanych wyróżnień. Od 17. edycji Nagrody dedykowane są wszystkim twórcom filmów krótkometrażowych, a nie tylko tym, którzy zajmują się kinem niezależnym. Nominowane do Nagród mogą być filmy o maksymalnym czasie emisyjnym do 40 minut. Organizatorzy postanowili dokonać zmian z racji dużej profesjonalizacji realizowanych w Polsce filmów niezależnych.